❞ كتاب İlim d icirc n icirc bir zorunluluktur ❝ ⏤ ناصر بن سليمان العمر

İlme olan ihtiyacımız yemeğe, iç-
meye, giyinmeye ve tedavi olmaya duy-
duğumuz ihtiyaçtan daha az değildir.

Zira ilim, din ve dünyanın dayanağıdır.

2. Sömürgeciler -hatta kindar işgalci-
ler- Müslümanların ülkelerini birçok se-
bepten dolayı işgal etmişlerdir. Bu se-
beplerin en önemlilerinden biri de Müs-
lümanlardaki bilgisizliktir.

3. Yıkıcı mezheplerin ve batıl fırkala-
rın yayılması: Bunun meydana gelmesi-

nin en büyük nedeni nüfuz edip iyice
yerleşecek boş kalpler bulabilmesidir.

Zira şer’î ilim gibi sağlam bir kalenin ko-
rumasına sığınmayan kalpler aldanma,

dalâlet ve çeşitli sapıklıklara düşmek gi-
bi sonuçların hedefindedir.

Burada şuna dikkat çekmek istiyo-
rum: İslamî uyanış bugün ilim talebele-
rine ihtiyaç duymaktadır. Bu ülkede ve

diğerlerinde birçok seçkin gençle bir

araya geldim. Hayra olan düşkünlükle-
rine, davet alanındaki hamasetlerine ve

din konusundaki gayretlerine rağmen
bir çoğunun dinî ilim açısından yetersiz
olması beni gerçekten üzdü.

Bir ülkeye gitmiştim. Orada bereket-
li bir İslamî uyanış olduğunu gördüm.

Bu durum beni oldukça sevindirdi. An-

cak fetva vermeye cüret edildiğini, genç-
lerden oluşan çoğu liderliğin dinî ilim-
den çok çok uzak olduğunu görmem

beni fazlasıyla üzdü. Kendi kendime şu-
nu sordum: Dinî ilim bakımından otu-
raklı olmayan liderler tarafından davet

çalışmaları yönetilebilir mi? Bu tür ce-
maatlerin ve hareketlerin varacağı son

ne olur?
Hiç şüphesiz davet çalışmalarının
böyle kimselere idare edilmesi doğru

değildir. Bu tür davet çalışmalarının ça-
baları ve umutlarının boşa gideceği kuş-
kusuzdur. Çünkü dininin emrini, Rab-
binin kitabını ve Peygamberinin sünne-
tini bilmeyen bir önderlik/yönetim,

eninde sonunda davetin gereklerini ye-
rine getirmekten aciz kalacaktır.

Hayret ve şaşkınlık uyandırıcı bir
durumdur ki; insanlar, alanında teknik
bilgiye sahip bir mühendis olmayan

kimselerin herhangi bir ev dizayn etme-
sinin mümkün olmadığı konusunda fi-
kir birliği ederken öte yandan önem ba-
kımından zirvede olan davet çalışmaları

konusunda önemsemez bir tutum sergi-
leyebilmektedirler. Böylelikle bu çalış-
malar dinî ilim yönünden yetersiz kim-
selerce yürütülmektedir.

4. Vacibin ancak kendisiyle tamam-
landığı şey de vaciptir. İlmi dinî bir zo-
runluluk kılan en önemli sebepler özet-
le bunlardır.

Bu sebeplerin şöylece özetlenmesi
mümkündür:
1. Mescidin Etkisinin
Kaybolması:

Bugün Müslüman ülkelerin pek ço-
ğunda mescidler sadece beş vakit namaz

kılınmak için kullanılmaktadır. Hatta

bazı mescidlerde müezzinin mescidi aç-
madan önce ezan okuduğuna, herhangi

bir kimse namazdan sonra daha fazla

nafile kılmak isterse, müezzinin ona
“Allah seni hayırla mükâfatlandırsın!
Evinde kıl!” dediğine şahit oldum.
İşte mescid, sadece bu birkaç
rek’atın kılınacağı yer haline gelmiş ve

ümmetin hayatındaki fonksiyonu kay-
bolmuştur. Ümmet hakkında hüzünlü

mersiyeler okunacak bir duruma gel-
miştir. Buna karşın Rasûlullah sallallahu

aleyhi ve sellem’in hayatında mescid,
yönetim ve liderlik, planlama, ilim ve
eğitim merkezi idi.
2. İlmi ile Amel Eden
Âlimlerin Azlığı:

Kendilerini ilme adamış, ilmin ya-
yılması için çaba sarf eden, bildikleri ile

amel eden ilim adamlarının sayısı azdır.

Bugün birçok Müslüman ülkede dinî
uzmanlık alanlarında (master, doktora

gibi) çeşitli unvanlar taşıyan binlerce in-
san bulmak mümkündür. Ancak sahip

oldukları ilim ile ümmetteki cehaleti
kaldırmak için Allah yolunda mücadele
eden tebliğ ehli ve ilmi ile amel eden
âlimleri araştırdığınızda parmak sayısını
geçmeyecek kadar azınlıkta olduklarını
görürsünüz.
Hatta ben bazı Müslüman ülkelerde
böyle ilim adamlarının parmak sayısı

kadar bile olmadıklarını gördüm. Bu-
lunduğum ülkedeki âlimleri sormuş-
tum. Bana “falan âlim, filan âlim ve...”

var demişlerdi. O âlimlerin yanına git-
tim. (Davulun sesi uzaktan hoş gelir

ya...) Keşke gitmez olaydım! Kendile-
rinde bazı yanlışlar olduğunu, dine ge-

reği şekilde bağlı olmadıklarını, sığ ve
aciz olduklarını gördüm. Gerçekten de
birisi bazı metinleri ezberleyebilir. Fakat
bizim metin ezbercilerine ihtiyacımız

yok. Makama önem verip de öğrendik-
leri ilmi ihmal eden âlimlere de ihtiyaç

duymuyoruz. Biz âmil, yetkin ve müca-
hid âlimlere ihtiyaç duyuyoruz.

3. İslam Ülkelerinde Eğitimin
Çeşitli Merhalelerinde Yanlış
Planlama Yapılması:

Birçok İslam ülkesinde eğitim plan-
ları oldukça yanlıştır. Ya laik, ya solcu,

doğudan veya batıdan alınma ithal plan-
lardır. Çok azında nurdan damlalar bu-
lunmaktadır.

4. Azim ve İstek Yoksunluğu:
Bir hocanın herhangi bir ilmî derse

başladığını ve bu derse çok sayıda tale-
be katıldığını, fakat daha sonra bu sayı-
nın azalmaya başladığını ve en sonunda

da hoca ile birlikte bir elin parmaklarını

geçmeyecek kadar az sayıda kişi kaldığı-
nı görebilirsiniz.

Bunun nedeni hayatımızda hamasî
duyguların baskın olmasıdır. Bu hamasî
duygular hayatımıza hükmetmektedir.
Aramızda sebat, uzak görüşlülük, geniş

ufukluluk, ikna olarak, ciddiyetle düşü-
nerek davranışta bulunmak, zorluklara

tahammül etmek gibi özelliklere sahip
olanlar azdır.

5. Dünyanın Kendisini Açması,
Onun Lezzetleri ve Metaı ile
Meşgul Olmak:
Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle
buyurmuştur:

“Allah’a yemin olsun ki, sizin hakkı-
nızda fakirlikten korkmuyorum. Fakat

sizden öncekilere serildiği gibi dünya-
nın size de serilmesinden ve onlar gibi

sizin de dünya için rekabete girmemiz-
den ve yine onlar gibi sizin de helak ol-
manızdan korkuyorum.”2

6. Oyun-Eğlence Vesilelerinin
Bolluğu:

İnsanın daha yüce şeylerle ilgilenme-
2 Buhârî, 2988; Müslim, 2961

sini, daha önemli konularla meşgul ol-
masını engelleyen oyun-eğlence vb. ve-
silelerinin çok sayıda olması.

Gençlik, boş vakit ve... ( )
Nasıl bir mefsedettir insana!
7. Dinî İlimleri Zayıflatan
Cüz’î Uzmanlıklar:

Eskiden âlimler dinî ilimlerin her ala-
nında tefsir, hadis, akîde, usûl, fıkıh ve

diğer alanlarda da ilim sahibi olurlardı.

Şimdi ise mesela fıkıh ikiye ayrılmakta-
dır. Bazı kimseler fıkıh alanında uzman

iken, bazıları da fıkıh usûlü alanında

mütehassıstırlar. Dinî ilimler işte bu min-
valde birbirinden ayrılmıştır. Üniversite-
ler yarı eğitimli kimseler mezun eder ol-

muştur. Birine soru soracak olursanız, o

konunun kendi uzmanlık alanına girme-
diğinden dolayı cevap veremeyeceğini

söyleyerek özür dilediğini görürsünüz.
Bu durumun normal ve kabul edilebilir
bir hal almış olması musibettir.3
Ümmetin geçmiş ilim adamlarına
şöyle hızlıca bir bakacak olursak;
Mesela İmam İbn Cerîr et-Taberî,

hem tefsir konusunda doruk noktasın-
dadır; hem de hadis alanında zirvede-
dir; dil bakımından da güçlü bir ibare ve

sağlam bir üslûba sahiptir.

Dinî ilimlerle ilgili fakültelerin çeşit-
li bölümlerinde eserleri tahkik edilen

3 Asıl problem bu kimselerin cevap veremeyerek
özür dilemeleri değil; böyle yarı ilim talebele-rinin
mezun edilmesidir.

Şeyhu’l-İslam İbn Teymiyye de böyledir.
Bu eserlerin kimisi tefsir, kimisi hadis,
kimisi akîde, kimisi fıkıh, kimisi yargı
(kaza), kimisi davet, tarih ve dinî siyaset
bölümlerinde tahkik çalışmasına tabi
tutulmuştur.

Düşünün ve onların âlimleri ile bun-
ların âlimlerini karşılaştırın!

8. Bazı Maddî İlimler Karşısında
Psikolojik Eziklik Duymak ve Dinî
Uzmanlıklara Aşağılık Kompleksi
ile Bakmak:
Kimi gençler bir mecliste bir araya
toplandıklarında birbirlerine nerede
okuduklarını sorarlar. Biri tüm kibri ve
böbürlenmesiyle “ben tıp fakültesinde
okuyorum” der. Öbürü başını kaldıra-

 Hiç kuşkusuz ilim, fert fert ve birbütün olarak toplum hayatının üzerine kurulduğu zorunlu maslahatlardandır. Bu zorunlu maslahatlarda bozukluk olduğu takdirde hayat nizamı düzgün işleyemez. Bahsedilen bu zaruri maslahatlar gerçekleştirilmediği takdirde toplumun durumu bozulmaya meyleder ve Şari’in onun için istemiş olduğu yoldan sapar. Aslı, Prof. Dr. Nasır elUmer’in verdiği iki konferanstan ibâret olan bu kitap, ilim, onun öneminden, fazîletinden ve günümüz müslümanlarının ilme karşı tutumlarından bahsetmetedir.