❞ كتاب مقام صحابه و زندگی خلفای راشدین دریک نگاه ❝ ⏤ عبدالرحیم محمودی

مقدمه: ................................ ................................ ................................ ......................... 6
ستايش پيامبر...........................................................................................................6
مقام صحابه در قرآن ...................................................................................................6
در وصف اصحاب پيامبرصآيات زياد است..............................................................8
(ئهصحاب و ئالي حهزرهت) ......................................................................................10
خلافت حضرت ابوبكر صديق.......... ................................ ................................ 10
اسم و نسب حضرت ابوبكر...................................................................................11
صفات و خدمات حضرت ابوبكر.......................................................................... 11
خلافت حضرت عمر فاروق............... ................................ ................................ 14
اسم و نسب حضرت عمر.......................................................................................14
صفات و خدمات حضرت عمر..............................................................................14
نمونه از عدالت و حقطلبي حضرت عمر....................................................................16
خلافت حضرت عثمان........................ ................................ ................................19
اسم و نسب حضرت عثمان....................................................................................19
صفات و خدمات حضرت عثمان...........................................................................20
خلافت حضرت علي........................... ................................ ................................ 21
اسم و نسب حضرت علي...................................................................................... 21
صفات و خدمات حضرت علي..............................................................................21

4 مقام صحابه و زندگي خلفاي راشدين در يك نگاه
نمونه از حقجوي حضرت علي.............................................................................22
حسن ادب چهار خلفاء با يكديگر................................ ................................ ...........23
مراجع كتاب................................ ................................ ................................ .............27

دوستان عزيز! جوانان اين مرز و بوم روز بروز براي كسب معارف اسـلامي اشـتياق بيشـتر
نشان ميدهند.
براي راهنمايي نسل جوان و جلـوگيري از تهـاجم فرهنگـي بيگانگـان اهـل قلـم و سـخن
مسئوليتي بيشتري خواهند داشت.
اين حقير براي رهنمايي قشري از جوانان اين كشور كه بر روش پيـامبر  و اصـحابش ش
(اهل سنت) هستند، اقدام به جمعآوري و تنظيم اين جزوه نمودم تا در معتقـدات خـود آگـاه
باشند. اميدوارم مورد استفاده قرار گيرد، و چراغي باشد در قبر تاريكم، و صدقه جاري بـراي
مرحوم پدر و مادرم.

عبدالرحيم محمودي دميوي پاييز 1375

مقدمه:

بنــــــام خداونــــــد جــــــانآفــــــرين حكـــــيم ســـــخن در زبـــــان آفـــــرين
خداونــــــــد بخشــــــــنده دســــــــتگير كـــــريم خطـــــابخش پـــــوزش پـــــذير
ستايش پيامبر
چـــه نعـــت پســــنديده گـــويم تــــ و را عليـــــك الســـــلام اي نبـــــي الـــــوري
درود ملـــــك بـــــر روان تـــــو بـــــاد بـــر اصـــحاب و بـــر پيـــروان تـــو بـــاد
نخســــــتين ابــــــوبكر پيــــــر مريــــــد عمــــر پنجــــه بــــر پــــيچ ديــــو ســــفيد
( خردمنــــد عثمــــان شــــب زنــــده دار چهـــارم علـــي شـــاه دلـــدل ســـوار
F0
(1
قبل از شروع در زندگي خلفاء راشدين لازم است بطور عمومي به مقام صحابه كـرام كـه
خلفاء راشدين از بزرگان و برجستهگان آنان هستند، نظري كوتاه بيفگنيم.
مقام صحابه در قرآن
﴿

[التوبة: ١٠٠.[
«و پيشگامان نخستين از مهاجرين و انصـار و آنانيكـه بـه نيكـي از آنهـا پيـروي كردنـد،
خداوند از آنان خشنود و آنها از او خشنود شدند، و خدا براي ايشان باغهـايي كـه نهرهـا از
زير آنها جاري است آماده نموده، و در آن هميشـه جـاودان و ماندگارنـد، اينسـت كاميـابي
بزرگ».

(1 -(مقدمه بوستان شيخ سعدي عليه الرحمه.

مقام صحابه و زندگي خلفاي راشدين در يك نگاه 7
خداوند متعال در اين آيه رضايت خود را از مهاجرين و انصار و كسانيكه از آنها پيـروي
و تبعيت ميكنند بيان و اظهار فرموده، و آنها از خدا راضي هستند و خداوند در بهشت انواع
نعمتها را براي آنان آماده كرده است.
چرا خدا بزرگ اين همه نعمت براي آنها آماده كرده؟ چون اصحاب پيامبر ايمان كامـل

ـه
ل َ
َ َ
َّ ِ و اعمال صالح داشته اند و به خاطر اعتلاي دين خـدا و برافراشـتن پـرچم لا
إ االلهَُّ انـواع ِ إ لا
شكنجه و آزار و هزاران مشكل را تحمل نمودند، و با وجود هرنوع خطر دست از فداكاري و
جانبازي برنداشتند، و عاشقانه به استقبال انواع بلاها و دشواريها شتافتند.
و جهاد و كوشش آنها بود كه ما الآن از نعمت ايمان برخورداريم.
عزيزانم چگونه امكان دارد كه نسبت به چنين افـرادي كـه قـ رآن از آنهـا تعريـف كـرده
است بيمحبت و يا خدانخواسته بدبين و يا نعوذ باالله بيادب باشيم، چه دليلي بـالاتر از قـرآن
است؟.
خودا له بهرخاتري رهسـوولي نـازاري خـوي ئهو ئهصحابانهي خهلق كرد تا خاتري عاتر بـي
( خاليق تهعريفيكردن مونكير تهقديميكردن ئايا ئهم دوو قهولانه كامهيـان موعتـه بـه ر بـي
F1
(1
توضيح: اصحاب به كساني گفته ميشود كه به خـدمت پيـامبر صرسـيده ، در حاليكـه
داراي ايمان و با ايمان فوت كرده باشند.

(1 -(قهصيده شيخ محمدي دادانه.

8 مقام صحابه و زندگي خلفاي راشدين در يك نگاه
«محمد فرستاده خداست، و كسانيكه با او هستند بر كافران سختگيرند و با يكديگر
مهربانند، ايشان را ميبيني كه بسيار در حال ركوع و سجودند و جوياي فضل و خشنودي از
جانب خدا، نشانه ايشان از اثر سجده در چهرهشان آشكار است، اين وصف آنان است در
تورات، و وصفشان در انجيل مانند زراعتي است كه خوشه برآورد پس آن را استوار كند،
تا سخت گردد و بر خوشه برآورد پس آن را استوار كند، تا سخت گردد و بر ساقه اش
محكم بايستد، چندان كه زارعان را به شگفت آورد و مايه خشم كفار از آنان شود، خداوند
به كساني از ايشان كه ايمان آورده و عملهاي شايسته پيشه كنند وعده آمرزش و پاداش
بزرگ داده است».
خداوند متعال در اين آيه اوصاف خوب و حميده تمام اصحاب پيامبرصرا بيان فرموده،
به شهامت و شجاعت آنان در برابر كفار و زورگويان، و مهرباني و رأفت و رحمت و تواضع
ايشان در بين خود و مشغولبودن آنان در اكثر اوقات به عبادت پرداخته.
اصحاب پيامبرص به حدي عبادت بيريا و خالص انجام ميدادند كه هركسي آنها را
ميديد نور ايمان را در سيماي آنان مشاهده ميكرد، اين وصف آنان بود در تورات، و در
انجيل وصف پيامبرص چنين آمده است كه ايشان در ابتداي امر كم خواهند بود، ولي بعداً
مانند زراعت نشأ و نما خواهند كرد و به طور عجيب زياد خواهند شد.
( در وصف اصحاب پيامبرص آيات زياد است
F2
(1

و پيامبر اسلام در مناسبتهاي به طور عمومي و يا خصوصي از ياران خود تعريـف كـرده
است، براي نمونه: پيامبر عظيم الشأن اسلام فرموده است:
«هيچ فردي از اصحابم را دشنام ندهيد، زيرا اگر كسي (غير از اصحاب) به اندازهي كـو ه
احد طلا را (در راه خدا) انفاق كند به اندازه يك مد يـا نصـف آن كـه صـ حابي آن را انفـاق

مقام صحابه و زندگي خلفاي راشدين در يك نگاه 9
( كند ثواب ندارد»
F3
(1
. اين به خاطر جايگاهي است كه اصحاب نزد خدا و رسـول دارنـد ، و بـه
خاطر زهد و تقوايي كه داشتهاند. «عبداالله پسر حضـرت عمـر  مـي گويـد : روزي حضـرت
عمر به سركشي باغ خرما رفته بود، وقتيكه برگشت نماز عصر را خوانده بودند، حضرت عمر
ّ فرمود: « ا

ر ». جماعت نماز عصر را از دست دادم، بـه شـهادت شـما بـ اغ َ ِ
خرماي خود را به كفاره از دستدادن اين نماز جماعت به عنوان صدقه به فقراء بخشيدم».
اين بزرگوار از دسترفتن يك جماعت را (نه يك نماز) مصيبت تلقـي كـرده و مصـيبت
وارده را از حب دنيا دانسته، لذا براي جبران نماز جماعت و كاهش حب دنيا باغ خرمـا را بـه
فقرا بخشيده. صحابه پيامبر همگي در اجراي احكام اسلام واجب و سنت هيچگونـه كوتـاهي
نكرده و از خود سستي نشان ندادهاند، پس معلوم و مشخص است كه اينگونه افراد نـزد خـدا
جايگاهي ويژهاي دارند.
فضيلت اصحاب پيامبر به آيات و احاديث و اجماع علماء و داشـمندان امـت اسـلام ثابـت
است، و حتي دشمنان دين اسلام به عدالت و مردانگي آنها قرار نمودهاند.
در اينجا به خدمت عارف بزرگ شيخ فريدالدين عطار نيشابوري كه يكي از بزرگمردان
ايران و يكي از اولياء االله است، ميرويم تا نظر ايشان را در باره اصحاب جويـا شـويم ، ايشـان
ميفرمايد:
ور كنـــي تكـــذيب اصـــحاب رســـول قـــــول پيغمبـــــر نكردســـــتي قبـــــول
گفــت هــر يــاريم نجمــي روشــن اســت بهتـــرين قـــرنهـــا قـــرن مـــن اســـت
بهتــــــرين خلــــــق يــــــاران مننــــــد اقربـــــــــا و دوســـــــــتداران مننـــــــــد
كـــي روا داري كـــه اصـــحاب رســـول مـــرد نـــاحق را كننـــد از جـــان قبـــول
يــــا نشــــانندش بــــه جــــاي مصــــطفي از صــــحابه نيســــت ايــــن باطــــل روا

(1 -(بخاري و مسلم.

10 مقام صحابه و زندگي خلفاي راشدين در يك نگاه
( اختيــار جملــه شــان گــر نيســت راســت اختيــار جمــع قــرآن پــس خطاســت
F4
(1

( و استاد ماموستا ملا عبدالكريم مدرس
F5
به زبان شيرين كُـردي در بـار هي آل و اصـحاب 2(

پيامبر چنين فرموده است:
(ئهصحاب و ئالي حهزرهت)
ببارينه خوا رهحمهت له ههوري فهيضي رهببـاني له سهر روحي رهسول االله و جهميعي ئال و ياراني
چه ئهصحابي ئهوانهي همهوري باراني كه رامـه ت بـوون چه ئالي، ئالي شاهي واكه عيـززه ت بـوو بـه ئـه ركـاني
همه موو نهفسي موقهددهس، مهظههري نووري خواي ئهقـده س خهلاتي خوا ئههات بويان بـه ئيحسـان و بـه ريضـواني
كه عهينهن بون بـه مصـيباحي تـه جـه لـلاي طـوري ئيحسـاني بنازم بهو صهفا خوا داي به قـه لبـي ئـال و يـاراني
نْـت ـة ْم َ خ َْ ـير وهره بروانـه «

ْ ُماه ْم ُ ام »و نـوري « َّ ُك ُ

س » ئهبيني چهن ههزار ئهسـرار و نـورو فـه يضـي ره حمـاني ِ ـي
توكليــان و ئيمــان و ســرور و عــاجزي دليــان علَـــــي االلهِ و بـــــااللهِ و الله بـــــوو عينـــــواني
( به دايم راغب و راهيب لـه جيلـوه ي قـ ههـري سـوبحاني ههموو يهك قهلب و يهك قالب له بـو ريضـواني حـه ق طالـب
F6
(3

خلافت حضرت ابوبكر صديق

پيامبر اسلامصدر حال حيات صريحاً كسي را تعيين نفرمود، زيرا ختم نبوت شـده بـود،
( و از تعيين يكـي احتمـال داشـت كـه بـازهم مقـام خصوصـيتي بـراي او پيـدا گـردد
F7
چـون 4.(
آنحضرت در سال 11 هجري از دار فاني بـه بهشـت جاويـد انتقـال فرمـود ، صـحابه كـرام در

(1 -(منطق الطير عطار.
(2 -(تأليفات ماموستا ملا عبدالكريم مدرس از 80 جلد تجاوز كرده است، و به زبان عربي و كردي تفسير
قرآن دارد، و شريعت اسلام كه در فقه امام شافعي به زبان كردي نوشته بهترين كتار و در نوع خودش
بيهمتاست.
(3 -(قصيده نورالصباح.
(4 -(خاتم النبيين پروفسور شوشتري.

مقام صحابه و زندگي خلفاي راشدين در يك نگاه 11
«سقيفه بني ساعده» جمع شدند، بعد از شورا و مشورت زيـاد بـالآخره اكثريـت بـه حضـرت
ابوبكر صديق بيعت نمودند، و به دلائل زير به آن بزرگوار رأي دادند:
َ 1 -چون قريش بود پيامبر فرمود: «

2 -اولين كسي بود از مردان كه ايمان آورد.
3 -از همه بيشتر به اسلام خدمت كرده بود.
4 -آگهي كامل از آموزش اسلامي.
5 -خويشي به آنحضرت.
6 -وجاهت ميان مهاجرين.
7 -ملايمت و حسن رفتار با عموم مسلمين.
ِ 8 -رفيقي پيامبر در هجرت ﴿

ٱث ﴾. ۡ
9 -امامت نماز به دستور پيامبر در وقت مريضي آنحضرت.
اسم و نسب حضرت ابوبكر
اسم مباركش عبداالله، كنيه اش ابوبكر، لقبش صديق پسر ابوقحافه، اسم مـادرش سـلما در
جد ششم نسبش به آنحضرت ميرسد.
در سال 573 م متولد شد، و در 23 جمادي الثاني در سال 13 هجـري در سـن 63 سـالگي
وفات كردند، و مدت دو سال و دو ماه رهبري جامعه اسلامي را بـه عهـده داشـت، در پـايين
پاي مبارك پيغمبر در حجره سعادت مدفون است.
صفات و خدمات حضرت ابوبكر
«در اين شكي نيست كه ابوبكر ميان صحابه رتبه ارجمندي داشت، و به سبب حسن رفتار
كه با حسن رأي استقامت فوق العادهاي داشت، در نظر صحابه گرامي و طرف توجه و التفات
مخصوص شده بود، گذشته برآن به صفات ستوده آراسته، و به كمال معنوي و اخـلاق

 خداوند متعال در این آیه رضایت خود را از مهاجرین و انصار و کسانیکه از آنها پیروی و تبعیت می‌کنند بیان و اظهار فرموده، و آنها از خدا راضی هستند و خداوند در بهشت انواع نعمت‌ها را برای آنان آماده کرده است. چرا خدا بزرگ این همه نعمت برای آنها آماده کرده؟ چون اصحاب پیامبر ایمان کامل و اعمال صالح داشته اند و به خاطر اعتلای دین خدا و برافراشتن پرچم لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ انواع شکنجه و آزار و هزاران مشکل را تحمل نمودند، و با وجود هرنوع خطر دست از فداکاری و جان‌بازی برنداشتند، و عاشقانه به استقبال انواع بلاها و دشواری‌ها شتافتن