پيشگفتار مترجم................................ ................................ ................................ .......3
مقدمهي مؤلف ................................ ................................ ................................ ...........8
اساس مسئوليت................................ ................................ ................................ .....10
مسئول اول: پيشوا ................................ ................................ ................................ .14
حقوقي كه ملت بر حكومت دارد به طور مختصر به شرح زير است: ............. 20
الف) امور مثبت: ...................................................................................................20
ب) امور منفي.......................................................................................................23
مسئول دوم: مرد در خانوادهاش ................................ ................................ ..........26
1 -مسئوليت نسبت به پدر و مادر.................................................................. 26
2 -مسئوليت نسبت به فرزندان خردسال ........................................................ 27
3 -مسئوليت مرد نسبت به همسر.................................................................. 29
4 -مسئوليت مرد نسبت به خويشاوندان........................................................ 31
5 -نسبت به خدمتكار خانه: ........................................................................... 32
مسئول سوم: مسئوليت زن در خانهي شوهرش................................ ...............34
مسئوليت خدمتكار و كارگر ................................ ................................ ..................37
مسئوليت عالم در مقابل ديگران................................ ................................ ...........39
مسئوليت همسايه در برابر همسايه................................ ................................ ....42

2 مسؤوليت در اسلإم
اول: نيكي كردن به همسايه............................................................................. 42
دوم: همسايه را نيازاريم و به او بدي نكنيم..................................................... 43
سوم: تحمل كردن آزار همسايه....................................................................... 44
مسئوليتپذيري پزشك نسبت به بيماران................................ ..........................45
مسئوليت ثروتمندان نسبت به نيازمندان ................................ ..........................48
مسئوليت فرد مسلمان در برابر عموم مسلمانان................................ ...............52
مسئوليت مسلمان در برابر عموم انسانها ................................ ........................56
مسئوليت مسلمان نسبت به جانواران ................................ ................................ 61
فرجامين سخن ................................ ................................ ................................ ........67
كتابهاي مؤلف................................ ................................ ................................ .......68

ستايش از آن خدايي است كه به انسان دو نعمت بزرگ دين و عقل بخشيد. ذاتي كه
آدمي را آفريد و شيوهي زندگي كردن را به او آموخت. درود خداي بر سرورمان محمد،
خاتم انبياء، خورشيد تابناك، شخصيتي كه با وحي و عقل آدميان را در مسير درست زندگي
رهنمود فرمود، پيامبري كه مسئوليت خويش را به وجه كامل و خيرخواهانه به بشريت
رساند، بار الها، بر اين پيامبر بزرگوارت درود و بركت فرست. خداوند، از خاندان و يارانش
«... كساني كه به او ايمان آوردند و بزرگش داشتند و ياريش كردند، و پيروي كردند نوري را
. و همهي دعوتگران راستين دينش خشنود 1 كه با او نازل شده است، آنان همان رستگارانند 0«F
باد، آمين يارب العالمين.
خداوند آدميان را خلق كرده كه وي را بندگي كنند، و بندگي هم در سايهي پيروي
بيچون و چراي خداي فرمانرواي فريادرس تحقق مييابد. بندگي خدا، يعني انسان
همانگونه كه خدا ميخواهد باشد، و اين فقط با توجه كامل انسان به اوامر و نواهي باري
تعالي ميسر است، بايدها و نبايدها را به خوبي بشناسد و آنها را در زندگي به كار بندد.
رستگاري انسان در ركوع، سجود و بندگي االله و انجام دادن كار خوب است:

«اي مؤمنان ركوع كنيد و به سجده رويد و پروردگار خويش را بندگي كنيد و كار خوب
انجام دهيد تا اين كه رستگار شويد».
رستگاري و خوشبختي دو در گمشدهي انسان است و همهي آدميان در تحصيل آن
دو هر رنجي را متحمل ميشوند، به طوري كه هيچ انساني را نمييابي كه هدفش از
175 :اعراف- 1

4 مسؤوليت در اسلإم
زندگي دستيابي به آن دو و نجات از بدبختي نباشد. اگرچه آدميان در دستيابي به
رستگاري و خوشبختي راههاي گوناگوني را برگزيدهاند اما خداي حكيم و آفريدگار دانا
تنها راه خوشبختي را در بندگي خود و فرمانبري از فرامين حياتبخش خود ميداند، و
جز دوستان خدا، كسي ديگر نميتواند خوشبخت باشد. دوستان خدا، مؤمنان تقوا
پيشهاي هستند كه نه خوف دارند و نه حزن.

«آگاه باشيد كه بر دوستان خدا نه ترسي است و نه اندوهگين ميشوند، آنان كه ايمان آورده
و تقوا پيشه كردهاند. براي آنان در زندگي دنيا و آخرت بشارت است».
آري خداوند انسان را مسئول آفريده و مسئوليت وي اب�غ رسالت آسمان به زمينيان
است كه در طول تاريخ، انبياء عليهم الس�م اين كار را به نحو احسن انجام دادهاند.
رسالت مؤمن سه شاخه دارد: شاخهاي روحي و رواني است كه انسان در اين قسمت
بعد از معرفت خداي به فرمانبري وي و تهذيب و تزكيه خويش ميپردازد:

«اي كساني كه ايمان آوردهايد! ركوع كنيد، و سجود بجا آوريد، و پروردگارتان را عبادت
كنيد، و كار نيك انجام دهيد، شايد رستگار شويد!».
كه ابزار اين كار ركوع، سجود و بندگي است، شاخهي ديگر رسالت انجام دادن كار

كار نيك نشانهي مسلماني است. مسلمانان در جامعه سرچشمهي خوبيها و سرشار از
نيكيهاست. او نه تنها خود فاعل خير است بلكه دعوتگر خير نيز هست و برتري
مسلمان هم در امر به معروف و نهي از منكر و كار خير است، و اين از معجزات قرآن
است كه انسان را مأمور به خير مطلق نموده است، خير براي انسان، اعم از مسلمان و
غيرمسلمان و خير براي جانوران، تا بدين وسيله مسلمان به همهي انسانها و در برابر كل
طبيعت خود را مسئول بداند و همهي موجودات از خير ونيكي مسلمان بهرهمند شوند و
ب ٍد ِّ رسول مكرّم اس�مص چه نيكو فرمودهاند: «ِف
َ ك ٍة َُ ِ

موجود زندهاي پاداش است».

 موضوع کتاب مسؤولیت و خیرخواهی است و دارای مطالب ارزنده‌ای است که برای جامعة اسلامی مفید واقع می‌شود و با مطالعه این کتاب هر مسلمانی مسؤولیت خود در قبال دیگران را درک می کند