Şüphesiz ki hamd, Allah’adır. O’na hamdeder,
O’ndan yardım ve bağışlanma dileriz. Nefislerimizin
şerrinden ve kötü amellerimizden Allah’a sığınırız. Allah
kime hidayet ederse onu saptıracak yoktur. Kimi de
saptırırsa onu hidayete erdirecek yoktur. Allah’tan
başka ilah olmadığına şehadet ederim. O, tektir ve
ortağı yoktur. Ve şehadet ederim ki, Muhammed O’nun
kulu ve rasulüdür.
Allah’ın Dini’nde sebat etmek, azimle ve tutarlılıkla
sırat-ı müstakimde yürümek isteyen her sadık
müslüman için en başta gelen bir istektir.
Konunun önemi bir takım noktalarda gizlidir.
Bunlardan bazıları şu şekildedir:
 Müslümanların halen içerisinde yaşadığı toplumların
durumu, ateşiyle yandıkları çeşitli fitneler ve tuzaklar,
dini garip duruma düşüren türlü şüpheler ve
şehvetler...Öyle ki dine sarılan, hayret verici bir konuma
ulaşmıştır: “Dinine sarılan ateş parçasını elinde
tutuyor gibidir.”
Müslümanın, sebatı sağlayacak sebeplere bugünkü
ihtiyacının, selef zamanındaki bir kardeşinin
ihtiyacından daha fazla olduğu konusunda hiçbir akıl
sahibinin şüphesi yoktur. Zamanın kötülüğü, kardeşliğin
azlığı, yardımlaşma ve dayanışmanın zayıflığı
nedeniyle bunu gerçekleştirmek için gereken gayret
daha büyüktür.

Muhammed Salih El-Müneccid 3

 Dinden çıkma olaylarının çoğalması, İslam için
çalışanlar arasında dahi sapmaların başgöstermesi,
müslümanı bu gibi sonuçlardan korkmaya ve güvenli bir
neticeye ulaşmak için sebatı sağlayacak etkenleri
aramaya itmektedir.
 Konunun, kendisi hakkında Nebi sallallahu aleyhi ve
sellem’in “Ademoğlunun kalbi kaynadığı zaman
tencereden daha çok altüst olur.” 1

buyurduğu kalp
ile bağlantılı olması...Rasûlullah sallallahu aleyhi ve
sellem kalp ile ilgili bir başka benzetme daha yapar:
“Kalp, ancak (takallubu) dönmesi dolayısıyla kalp
olarak isimlendirilmiştir. Kalp, bir ağaç
gövdesindeki tüy gibidir. Rüzgar onun altını üstüne
getirir.” 2

Bu hadisten sonra şair şöyle der:
“İnsan ancak unutkanlığı dolayısıyla insan olarak
isimlendirildi”
“Kalp de ancak dönmesi nedeniyle kalp olarak
isimlendirildi”
Şehvetler ve şüpheler karşısında dönüveren kalbin
sabit hale getirilmesi, bu görevin büyüklüğüne ve
zorluğuna uygun güçlü etkenlere ihtiyaç duyan tehlikeli
bir iştir.

Ahmed; Müsned (6/4), Hakim; Müstedrek (2/289) Bkz. es-
Silsiletu’s-Sahiha (1772)

Ahmed; Müsned (4/408) Bkz. Sahihu’l-Cami’ (2361)

4 Allah’ın Dini’nde Kararlılık

SEBATI SAĞLAYAN ETKENLER

Allah azze ve celle, bizlere merhameti gereği;
Kitabı’nda, Nebi’si aracılığıyla ve O’nun yaşantısında
sebat için gerekli bir çok etken bildirmiştir. Bunlardan
bazılarını birlikte ele alacağız:
1. Kur’an’a yönelmek:
Kur’an-ı Kerim, ilk sebat vasıtasıdır. Allah’ın sağlam
ipidir. Aydınlatıcı nurdur. O’na sımsıkı sarılanı Allah
korur. O’na tâbi olanı Allah kurtuluşa erdirir. O’na davet
eden doğru yola yönlendirilir.
Allah, Kur’an’ın belirli bir aşamayla ayrıntılı olarak
indirilmesindeki amacın kalpleri iyice sağlamlaştırmak
olarak açıklar: Allah Teâlâ, kafirlerin şüphelerini
reddederek şöyle buyurur: (İnkar edenler, “Kur’an ona
bir defada topluca indirilmeli değil miydi?” dediler.
Biz onunla senin kalbini sağlamlaştırmak için böyle
yaptık ve onu tane tane okuduk. Onların sana
getirdikleri hiçbir temsil yoktur ki, sana doğrusunu
ve daha açığını getirmeyelim) 3
3
25/el-Furkan/32-33

Muhammed Salih El-Müneccid 5

Kur’an niçin dinde sebatın kaynağıdır?
• Çünkü, imanı yeşertir. Allah ile bağını kurarak nefsi
arındırır.
• Kur’an ayetleri, müminin kalbine serinlik ve esenlik
indirir. Böylece, fitne rüzgarları onu sürükleyemez.
Kalbi, Allah’ın zikri ile huzur bulur.
• Müslümanı, doğru değerler ve düşüncelerle donatır.
Bununla, çevresinde olanları düzenleyebilir. Yine;
kendisine olayları değerlendirme imkanı sağlayan
ölçüler kazandırır. Olayların ve insanların değişmesine
göre sözleri değişip birbiriyle çelişmez ve kararında
tereddüt olmaz.
• Kafirler ve münafıklardan oluşan İslam düşmanlarının
ortaya attığı şüphelere cevap verir. İslam’ın ilk yıllarında
yaşananlar, canlı örneklerdir:
− Müşriklerin “Muhammed terk edildi” 4

demelerine
karşı, Allah azze ve celle’nin (Rabbin seni bırakmadı
ve sana darılmadı) 5 kavlinin Rasûlullah sallallahu
aleyhi ve sellem’in nefsine etkisi nedir?
− Kureyş kafirleri, Muhammed sallallahu aleyhi ve
sellem’e öğretenin bir beşer olduğunu ve O’nun,
Kur’an’ı Mekke’deki rumi bir marangozdan aldığını iddia
edince Allah azze ve celle’nin (Kendisine nisbet

Bkz. Sahih-i Müslim Nevevi Şerhi (12/156) 5
93/ed-Duhâ/3

6 Allah’ın Dini’nde Kararlılık
ettikleri şahsın dili yabancıdır. Halbuki bu (Kur’an)
apaçık bir Arapça’dır.) 6

buyurmasının etkisi nedir?
− Münafığın (Bana izin ver, beni fitneye düşürme)
demesi üzerine Allah azze ve celle’nin (Bilesiniz ki
onlar zaten fitneye düşmüşlerdir) 7 buyurmasının
müminlerin kalplerindeki etkisi nedir?
Destek üzerine destek ve iman etmiş kalpleri
kuvvetlendirme, şüpheleri reddetme ve batıl ehlini
susturma değil mi?..Rabbim’e yemin olsun ki evet!
Hayret edilecek bir durum da Allah’ın müminlere,
Hudeybiye’den dönüşl

− Ve keşke ilim talep edenler, eğitimlerindeki büyük
payı Kur’an’a ve tefsirine verebilseler..

2. Allah’ın Şeriatı’na tutunup salih amel işlemek
Allah Teâlâ şöyle buyurur: (Allah, iman edenleri
sağlam sözle hem dünya hayatında hem de ahirette
sapasağlam tutar. Zalimleri ise Allah saptırır. Allah
dilediğini yapar) 9
Katâde şöyle der: Dünya hayatında hayırla ve salih
amel ile sabit tutar. Ahirette ise kabirde sabit tutar.
Seleften bir çoğundan bu rivayet edilmiştir.10
Allah Subhanehu şöyle buyurur: (Eğer kendilerine
verilen öğüdü yerine getirselerdi, onlar için hem
daha hayırlı hem de (imanlarını) daha pekiştirici
olurdu) 11 Yani hak üzerinde daha sağlam olurlardı.
Bu apaçıktır. Fitne başgösterince, salih amellerden
geri duran tembellerden sebat bekleyebilir miyiz? Oysa
iman eden ve salih amel işleyenleri Rableri, imanları ile
doğru yola yöneltir. Bu nedenle, Rasûlullah sallallahu
aleyhi ve sellem salih amellere ısrarla devam ederdi.
Kendisine en sevimli amel az da olsa devamlı olanıydı.
Sahabileri bir amel işlediklerinde onu sürekli hale
getirdiler. Aişe radıyallahu anha bir amel işlediğinde ona
devam ederdi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem
“Oniki rekatı kılmaya ısrarla devam edene cennet
9
14/İbrahim/27
10 Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim/İbni Kesir (4/421) 11 4/en-Nisâ/66

8 Allah’ın Dini’nde Kararlılık
vacip olur.”12 (Ratibe sünnetlerini kasdeder). Kudsi
hadiste, “Kulum bana nafilelerle yaklaşmaya öyle
devam eder ki kendisini severim” 13 buyurulur.
3. Peygamber kıssalarını düşünüp örnek almak için
incelemek
Allah Teâlâ’nı şu ayeti buna delalet etmektedir:
(Peygamberlerin haberlerinden senin kalbini teskin
edeceğimiz her haberi sana anlatıyoruz. Bunda
sana gerçeğin bilgisi, müminlere de bir öğüt ve bir
uyarı gelmiştir)14
Bu ayetler, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem
zamanında oyun ve eğlence olsun diye inmedi. Bilakis
yüce bir gaye için indi. Bu, Rasûlullah sallallahu aleyhi
ve sellem’in ve O’nunla birlikte müminlerin kalplerini
sağlamlaştırma gayesidir.
 Allah azze ve celle’nin (“Eğer iş yapacaksanız,
yakın onu da tanrılarınıza yardım edin!” dediler. “Ey
ateş! İbrahim için serinlik ve esenlik ol!” dedik.
Böylece ona bir tuzak kurmak istediler; fakat biz
onları, daha çok hüsrana uğrayanlar durumuna
soktuk)15 kavlini düşünsen...İbni Abbas şöyle der:
“İbrahim aleyhisselam ateşe atıldığında en son sözü
(Hasbiyallahu ve ni’mel-Vekil / Allah bana yeter ve O ne
güzel bir vekildir) idi.”16
12 Tirmizi (2/273) Tirmizi şöyle der: Hadis hasendir veya sahihtir.
Ayrıca bkz. Sahihu’n-Nesai (1/388) ve Sahihu’t-Tirmizi (1/131) 13 Buhari. Bkz. Fethu’l-Bâri (11/340) 14 12/Hûd/120
15 21/el-Enbiya/68-70 16 Bkz. Fethu’l-Bâri (8/229)

Muhammed Salih El-Müneccid 9
Bu kıssayı düşünürken, baskı ve işkence karşısında
direnme duygusunun kalbine yerleştiğini hissetmiyor
musun?
 Musa aleyhisselam kıssasıyla ilgili Allah azze ve
celle’nin (İki topluluk birbirini görünce, Musa’nın
adamları: “İşte yakalandık!” dediler. Musa: “Asla!”
dedi. “Rabbim şüphesiz benimledir, bana yol
gösterecektir”) 17 kavlini düşünürsen...
Bu kıssayı düşünürken, zalimlerle karşılaşınca
kararlılık sebat etme ve şiddet anında, ümitsizliğe
kapılanların bağrışmaları arasında kararlılık gösterme
şuurunu hissetmiyor musun?
 Firavun’un sihirbazlarının hikayesini göz önüne
getirsen... Hani şu, hak kendilerine açıkça belli olunca
ondan dönmeyerek kararlılık gösteren bir avuç insanın
ilginç hikayesi...
Zalimin (Ben size izin vermeden önce ona
inandınız öyle mi! Hakikat şu ki o, size büyü öğreten
büyüğünüzdür. Şimdi elleriniz ile ayaklarınızı
tereddüt etmeden çaprazlama keseceğim ve sizi
hurma dallarına asacağım! Böylece hangimizin
azabının daha şiddetli ve sürekli olduğunu iyice
anlayacaksınız) 18 tehditleri karşısında, sebat etmenin
bir yüce örneğinin kalbe yerleştiğini görmüyor musun?
İnanan azınlığın hiç tereddüt etmeden (Seni, bize
gelen apaçık mucizelere ve bizi yaratana tercih
edemeyiz. Öyle ise yapacağını yap! Sen ancak bu

17 26/eş-Şuara/61-62
18 20/Tâ-hâ/71

10 Allah’ın Dini’nde Kararlılık
dünya hayatında hükmünü geçirebilirsin) 19 diyerek
gösterdiği kararlılık...
 Yine; Yasîn Suresi’nde geçen müminin ve Firavun
ailesindeki müminin kıssalarından, Ashabu’l-Uhdûd’un
hikayesi ve benzerlerinden alınacak en büyük ders,
neredeyse tamamıyla sebat üzerinedir.
4. Dua
Allah’ın mümin kullarının özelliklerinden biri de,
kendilerini dinde sabit kılması için dua ile Allah’a
yönelmeleridir:
(Rabbimiz! Bizi doğru yola ilettikten sonra
kalplerimizi eğriltme) 20
(Ey Rabbimiz! Üzerimize sabır yağdır ve
ayaklarımızı sabit kıl) 21
“Ademoğullarının kalplerinin hepsi Rahman’ın
parmaklarından iki parmağın arasında bir kalp
gibidir. Onu dilediği gibi çevirir.” 22 Bu nedenle,
Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem çokça şöyle derdi:
“Ey kalpleri çeviren! Kalbimi dinin üzerine sabit kıl.”

Allah’ın dîninde sebât etmek, azimle ve tutarlılıkla sıratı müstakim’de yürümek isteyen her sâdık müslüman için en başta gelen bir istektir.Müslümanın, sebâtı sağlayacak sebeplere bugünkü ihtiyacının, selef zamanındaki bir kardeşinin ihtiyacından daha fazla olduğu konusunda hiçbir fikir sahibinin şüphesi yoktur.Zamanın kötülüğü,kardeşliğin azlığı, yardımlaşma ve dayanışmanın zayıflığı nedeniyle bunu gerçekleştirmek için gereken gayret daha büyüktür.